Πολλοί ασθενείς που επισκέπτονται το ιατρείο μου παραπονιούνται για εγκλωβισμένα αέρια στο στομάχι ή στο έντερο, αίσθημα φουσκώματος ή πρηξίματος, έντερο γεμάτο αέρια, δυσοσμία στα αέρια εντέρου, έντονους θορύβους (βορβορυγμοί), και αναζητούν τρόπους για την αποβολή τους. Κάποιοι επίσης επιθυμούν φυσικές λύσεις για την ανακούφιση από τον τυμπανισμό και τα αέρια, χρησιμοποιώντας βότανα.
Ας ξεκινήσουμε από την αρχή. Ορισμένα άτομα αποβάλλουν πολλά αέρια ή ρεύονται συχνά, κάτι που τους προκαλεί αμηχανία και άγχος. Ένας μέσος ενήλικας αποβάλλει περίπου μισό έως ενάμιση λίτρο αερίων την ημέρα μέσω του πρωκτού, περίπου 14-23 φορές ημερησίως. Είναι φυσιολογικό να παρουσιάζεται ρέψιμο πριν ή μετά τα γεύματα.
Η ποσότητα των αερίων που παράγεται εξαρτάται από τη διατροφή και άλλους παράγοντες. Ωστόσο, οι περισσότεροι που παραπονιούνται για υπερβολικά αέρια δεν παράγουν πραγματικά περισσότερα από ό,τι ο μέσος άνθρωπος. Παρ’ όλα αυτά, ορισμένες τροφές και ιατρικές καταστάσεις μπορούν να προκαλέσουν αυξημένη παραγωγή αερίων.
Με ποιο τρόπο παράγονται τα αέρια στο έντερο;
Υπάρχουν δύο βασικές πηγές αερίων στο έντερο: η κατάποση αέρα και η παραγωγή αερίων από τα βακτήρια του λεπτού και του παχέος εντέρου. Ο αέρας που καταπίνουμε αποβάλλεται κυρίως μέσω του ρεψίματος, ενώ μόνο μια μικρή ποσότητα περνά στο λεπτό έντερο όταν βρισκόμαστε σε όρθια στάση. Αντίθετα, σε κατακεκλιμένους ασθενείς, μεγαλύτερη ποσότητα αέρα περνά στο έντερο λόγω μειωμένης αποβολής μέσω ρεψίματος.
Το ρέψιμο διακρίνεται σε εκούσιο και ακούσιο. Το ακούσιο ρέψιμο είναι φυσιολογικό μετά το φαγητό και βοηθά στην απελευθέρωση αέρα όταν το στομάχι φουσκώνει. Ορισμένα τρόφιμα, όπως η μέντα, η σοκολάτα και τα λιπαρά, χαλαρώνουν τον σφιγκτήρα στο κάτω μέρος του οισοφάγου και μπορεί να προκαλέσουν ακούσιο ρέψιμο.
Παραγωγή αερίων από τα βακτήρια του εντέρου
Στο έντερο ζουν τρισεκατομμύρια ακίνδυνα βακτήρια, μερικά από τα οποία βοηθούν στη φυσιολογική λειτουργία του εντέρου, όπως στην πέψη τροφών και στην προστασία του εντέρου. Η διάσπαση ορισμένων δύσπεπτων τροφών από αυτά τα βακτήρια μπορεί να προκαλέσει αέρια, τυμπανισμό, και φουσκώματα.
Για παράδειγμα, το λάχανο, τα λαχανάκια Βρυξελλών και το μπρόκολο περιέχουν ραφφινόζη, έναν δύσπεπτο υδατάνθρακα. Αυτά τα τρόφιμα προκαλούν μεγαλύτερη παραγωγή αερίων επειδή η ραφφινόζη διασπάται από βακτήρια όταν φτάνει στο παχύ έντερο. Τα υποπροϊόντα αυτής της διαδικασίας περιλαμβάνουν άοσμα αέρια, όπως διοξείδιο του άνθρακα, υδρογόνο και μεθάνιο. Ορισμένα συστατικά όμως, όπως το θείο, προκαλούν δυσάρεστη οσμή.
Ορισμένα άτομα αδυνατούν να διασπάσουν υδατάνθρακες. Ένα κλασικό παράδειγμα είναι η λακτόζη που υπάρχει στα γαλακτοκομικά. Για αυτούς τους ανθρώπους, η κατανάλωση λακτόζης μπορεί να προκαλέσει αυξημένη παραγωγή αερίων, μετεωρισμό, κράμπες, και διάρροια. Επίσης, έως και 30% των ανθρώπων έχουν δυσανεξία στο αγελαδινό γάλα λόγω της β-καζεΐνης, μιας πρωτεΐνης που περιέχεται σε αυτό.
Ποιές οι πιθανές αιτίες για Αέρια και Μετεωρισμό
Κάποιες ασθένειες μπορεί επίσης να προκαλέσουν τυμπανισμό και αυξημένη παραγωγή αερίων. Για παράδειγμα, ασθενείς με διαβήτη ή σκληρόδερμα έχουν μειωμένη κινητικότητα του λεπτού εντέρου, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε βακτηριακή υπερανάπτυξη (SIBO), με ανεπαρκή πέψη των υδατανθράκων και άλλων θρεπτικών συστατικών.
Ποιά τα Συμπτώματα από αέρια στο στομάχι και στο έντερο
Τα συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο· μερικοί ρεύονται συχνά, ενώ άλλοι έχουν αυξημένη αποβολή αερίων από το ορθό. Το φούσκωμα, οι γουργουρητοί, ο τυμπανισμός, οι μετεωρισμοί, οι κράμπες και ο κοιλιακός πόνος μπορεί να συνυπάρχουν όταν τα αέρια εγκλωβίζονται στις φυσιολογικές στροφές του παχέος εντέρου, συνήθως κάτω από το ήπαρ ή κάτω από τον σπλήνα.
Πολλοί άνθρωποι δεν αποβάλλουν μεγάλες ποσότητες αερίων, αλλά είναι πιο ευαίσθητοι στις κανονικές ποσότητες λόγω υπερδραστήριων νεύρων στο έντερο (ευερέθιστο έντερο). Σε αυτές τις περιπτώσεις, ακόμη και φυσιολογικές ποσότητες αερίων μπορεί να προκαλέσουν πόνο, φούσκωμα, ή μετεωρισμό.
Η αυξημένη αποβολή αερίων με το ρέψιμο μπορεί να οφείλεται σε λειτουργική δυσπεψία, μια κατάσταση που προκαλεί επαναλαμβανόμενο πόνο ή δυσφορία στην άνω κοιλιακή χώρα, χωρίς εμφανή αιτία.
Πώς να διακρίνετε αν το φούσκωμα οφείλεται σε εγκλωβισμένα αέρια ή ευερέθιστο έντερο
Το φούσκωμα μπορεί να προκύπτει είτε από εγκλωβισμένα αέρια είτε από σπασμό του εντέρου λόγω ευερέθιστου εντέρου. Για να καταλάβετε την αιτία, θα πρέπει να εξετάσετε τα συμπτώματά σας: Εάν έχετε καταναλώσει τρόφιμα πλούσια σε FODMAP, παρουσιάζετε γενικευμένο πόνο, ή αισθάνεστε σπασμούς στο έντερο.
Μπορεί η αυξημένη παραγωγή αερίων να σχετίζεται με κάποια πάθηση;
Οι ασθένειες που συνδέονται με αυξημένη παραγωγή αερίων σχετίζονται με τη δυσκολία απορρόφησης υδατανθράκων, όπως στην κοιλιοκάκη, το σύνδρομο βραχέος εντέρου, ή άλλες σπανιότερες καταστάσεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις, απαιτείται αξιολόγηση από γαστρεντερολόγο.
Υπάρχουν ειδικές εξετάσεις;
Καταρχάς, είναι απαραίτητο να γίνει λεπτομερής λήψη ιατρικού ιστορικού και κλινική εξέταση. Οι περισσότεροι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν προβλήματα αυξημένης αποβολής αερίων, φουσκώματος ή μετεωρισμού συνήθως δεν χρειάζονται κάποια εξειδικευμένη εξέταση. Ωστόσο, όταν υπάρχουν επιπρόσθετα συμπτώματα όπως διάρροια, ανεξήγητη απώλεια βάρους, κοιλιακός πόνος, αναιμία, αίμα στα κόπρανα, ανορεξία, πυρετός ή εμετός, είναι απαραίτητο να επισκεφθείτε άμεσα έναν γαστρεντερολόγο, καθώς αυτά μπορεί να υποδεικνύουν κάποια σοβαρή υποκείμενη πάθηση.
Οι εξετάσεις που μπορεί να ζητήσει ο γαστρεντερολόγος περιλαμβάνουν:
- Ανάλυση κοπράνων για την ανίχνευση αίματος, λίπους (στεατόρροια) ή παρασίτων (π.χ. Giardia).
- Τεστ ανοχής λακτόζης για να διαπιστωθεί αν υπάρχει δυσανεξία.
- Ακτινογραφίες του λεπτού εντέρου.
- Ενδοσκόπηση του πεπτικού συστήματος, όπως γαστροσκόπηση ή κολονοσκόπηση.
- Εξέταση αίματος για την ανίχνευση αντισωμάτων που σχετίζονται με την κοιλιοκάκη.
Τρόποι για τη μείωση των αερίων στο έντερο
Η διατήρηση ενός ημερολογίου όπου καταγράφετε τις τροφές που καταναλώνετε και τα συμπτώματα που σας προκαλούν είναι χρήσιμη, καθώς μπορεί να βοηθήσει τον γιατρό στη λήψη ακριβούς ιστορικού και στην κατανόηση των παραγόντων που επιδεινώνουν το φούσκωμα ή την παραγωγή αερίων.
. Επιπτώσεις της διατροφής στα αέρια του εντέρου
Σύμφωνα με μια αυστραλιανή έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Gastroenterology τον Ιανουάριο του 2016, η διατροφή επηρεάζει την παραγωγή αερίων στο έντερο, ανάλογα με τη θέση της βακτηριακής υπερανάπτυξης. Συγκεκριμένα:
- Διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες οδηγεί σε αυξημένη παραγωγή μεθανίου στο παχύ έντερο, ενώ η φτωχή σε φυτικές ίνες διατροφή υποδηλώνει ότι η επώδυνη κατακράτηση αέρα μπορεί να μειωθεί με τον περιορισμό αυτών των τροφών.
- Διατροφή χαμηλή σε φυτικές ίνες αυξάνει την παραγωγή υδρογόνου στο λεπτό έντερο, κάτι που υποδεικνύει ότι η διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες είναι κατάλληλη για άτομα με βακτηριακή υπερανάπτυξη στο λεπτό έντερο.
- Η αναλογία διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου στο παχύ έντερο δεν μεταβάλλεται, ανεξάρτητα από την ποσότητα των φυτικών ινών στη διατροφή, κάτι που δείχνει ότι καμία ειδική δίαιτα δεν μπορεί να βοηθήσει άτομα με σπαστική κολίτιδα και αυξημένη συγκέντρωση μεθανίου.
Εφόσον δεν υπάρχει τρόπος να προσδιοριστεί με ακρίβεια η θέση της βακτηριακής υπερανάπτυξης ή ο τύπος των παραγόμενων αερίων, είναι σημαντικό κάθε άτομο να καταγράφει ποιες τροφές το επηρεάζουν. Ωστόσο, δεν πρέπει να αποκλείονται εντελώς κατηγορίες τροφών.
Πως επηρεάζει η διατροφή τα αέρια του εντέρου;
Σύμφωνα με μια αυστραλιανή έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Gastroenterology τον Ιανουάριο του 2016, η διατροφή επηρεάζει την παραγωγή αερίων στο έντερο, ανάλογα με τη θέση της βακτηριακής υπερανάπτυξης. Συγκεκριμένα:
- Διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες οδηγεί σε αυξημένη παραγωγή μεθανίου στο παχύ έντερο, ενώ η φτωχή σε φυτικές ίνες διατροφή υποδηλώνει ότι η επώδυνη κατακράτηση αέρα μπορεί να μειωθεί με τον περιορισμό αυτών των τροφών.
- Διατροφή χαμηλή σε φυτικές ίνες αυξάνει την παραγωγή υδρογόνου στο λεπτό έντερο, κάτι που υποδεικνύει ότι η διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες είναι κατάλληλη για άτομα με βακτηριακή υπερανάπτυξη στο λεπτό έντερο.
- Η αναλογία διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου στο παχύ έντερο δεν μεταβάλλεται, ανεξάρτητα από την ποσότητα των φυτικών ινών στη διατροφή, κάτι που δείχνει ότι καμία ειδική δίαιτα δεν μπορεί να βοηθήσει άτομα με σπαστική κολίτιδα και αυξημένη συγκέντρωση μεθανίου.
Εφόσον δεν υπάρχει τρόπος να προσδιοριστεί με ακρίβεια η θέση της βακτηριακής υπερανάπτυξης ή ο τύπος των παραγόμενων αερίων, είναι σημαντικό κάθε άτομο να καταγράφει ποιες τροφές το επηρεάζουν. Ωστόσο, δεν πρέπει να αποκλείονται εντελώς κατηγορίες τροφών.
Φάρμακα για τα αέρια του εντέρου: Τι να επιλέξω;
Πολλοί ασθενείς με ρωτούν ποιο φάρμακο μπορούν να πάρουν για να αντιμετωπίσουν τα εντερικά αέρια. Για την αγορά του κατάλληλου φαρμάκου θα πρέπει να έχει γίνει σωστή διάγνωση από τον γιατρό. Υπάρχουν διάφορα φάρμακα στην αγορά, όπως αντιόξινα, προβιοτικά, σιμεθικόνη, ενεργός άνθρακας, καθαρτικά, φυτικές ίνες και πεπτικά ένζυμα, τα οποία υπόσχονται γρήγορη ανακούφιση.
Αν δεν επισκεφθείτε κάποιον ειδικό, κινδυνεύετε αφενός να καλύψετε τα συμπτώματα μιας πιο σοβαρής κατάστασης, καθυστερώντας τη διάγνωση, και αφετέρου να χρησιμοποιήσετε ακατάλληλα σκευάσματα που μπορεί να επιδεινώσουν το πρόβλημά σας. Είναι σημαντικό να μην αμελείτε την υγεία σας και να αποφεύγετε τις πρόχειρες λύσεις.
Αιτίες για φούσκωμα ή μετεωρισμό
Δείτε παρακάτω μια λίστα από 49 αιτίες στις οποίες μπορεί να οφείλεται το φούσκωμα ή ο μετεωρισμός
- Λειτουργική δυσπεψία
- Διατροφή (π.χ. αγελαδινό γάλα)
- Κατάποση αέρα
- Δυσανεξία λακτόζης
- Πέτρες στη χολή
- Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού
- Λαμβλίαση
- Τροφική αλλεργία
- Αμοιβάδωση
- Διαφραγματοκήλη
- Σκουλήκια στο στομάχι ή το έντερο
- Προεμμηνορυσιακό σύνδρομο
- Εγκυμοσύνη
- Σπαστική κολίτιδα / Ευερέθιστο έντερο
- Σύνδρομο δυσαπορρόφησης
- Απόφραξη του εντέρου
- Γαστροπάρεση
- Ψυχογενή αίτια (π.χ. ψυχογενής ανορεξία, κατάθλιψη κλπ)
- Λιπώδες ήπαρ
- Κήλη
- Κωλικός εντέρου (κυρίως στα μωρά)
- Έκτοπη κύηση (θεωρείται επείγουσα κατάσταση)
- Λοίμωξη από Κολοβακτηρίδιο
- Εφηβική εγκυμοσύνη
- Υπεραερισμός
- Κύστεις στις ωοθήκες
- Κολίτιδα
- Περιτονίτιδα (θεωρείται επείγουσα κατάσταση)
- Κοιλιοκάκη (ή δυσανεξία στη γλουτένη)
- Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
- Νόσος του Crohn
- Ασκίτης (σε ασθενείς με κίρρωση ήπατος)
- Καρκίνος στομάχου
- Εκκολπωματίτιδα
- Εμμηνόπαυση
- Πολυκυστικές ωοθήκες
- Καρκίνος ωοθηκών
- Σκληρόδερμα
- Ενδομητρίωση
- Κυστική ίνωση
- Νόσος Λεγεωναρίων
- Νόσος του Hirschsprung (σε νεογνά)
- Περιφερική νευροπάθεια
- Πολιομυελίτιδα (σε παιδιά κάτω των 5 ετών)
- Αυτόνομη νευροπάθεια
- Ινομυαλγία
- Non-Hodgkin λέμφωμα
- Βουβωνοκήλη
- Δακτυλιοειδές πάγκρεας